Bağırsaq xərçəngi nədir? risk amilləri

Mart ayı Qalın Bağırsaq xərçəngindən qorunma- marifləndirmə ayıdır.

Bildiiyimiz kimi əksər xərçəng növləri kimi qalın bağırsaq xərçəngi də son dövrlərdə ''cavanlaşmış'' xəstəlilərdən sayılır.

Əgər əvvəlki illərdə xərçəng daha çox yaşlı nəslin xəstəliyi sayılırdısa indi təssüflər olsun ki, artıq belə deyil. Gündəlik praktikamızda kifayət qədər gənc insanlarda bu diaqnoza rast gəlmək mümkündür.

Məhz bu tendensiyanın qarşısını almaq məqsədilə 2000-ci ildən bəri bütün dünyada mart ayı Qalın bağırsaq xərçəngindən qorunma və marifləndirmə ayı kimi qeyd edilir. Burda hədəf bu xəstəliyin önlənməsi, insanların qabaqcıl tədbirlərdən xəbərdar olması və diaqnoz üçün gecikməməsidir.

Statistikaya görə qalıın bağırsaq xərçəngi bütün xərçəng növləri arasında həm qadınlarda həm də kişilərdə 3-cü sıradadır, eyni zamanda xərçəngə bağlı ölüm hallarında daqalın bağırsaq xərçəngi bütün növlər arasında 3-cü yerdədir. Bu qədər sıx rast gəlinən xəstəlikdən qorunma və qarşısını alma tədbirlərindən hər birimiz xəbərdar olmalı və yaxınlarımızı da bu bəladan qorumalıyıq.

Bağırsaq Xərçəngi üçün kimlər risk altındadır?

Qalın bağırsaq xərçəngi risk faktorları dəyişdirilə bilən və dəyişdirilə bilməyən olaraq iki yerə ayrılır.

Dəyişdirilə bilən risk faktorları arasında olan

artıq çəki və ya piylənmə,
fiziki fəaliyyətin olmaması,
qırmızı ət və işlənmiş ət və karbohidratlarla zəngin qidalanma,
siqaret və spirt istifadəsi kolon xərçəngi riskini artırır

Riski azaldan dəyişdirilə bilən faktorlardan isə ;

Lifli qidalar və A, C, E vitaminləri yemək qoruyucu təsirləri ilə kolon xərçənginin inkişafını azaldır.

Dəyişdirilə bilməyən risk faktorlarına

Yaş faktoru,
ailədə kolorektal polip və ya xərçəng olmuş olması,
iltihablı bağırsaq xəstəliyi (ülseratif kolit və ya Crohn),
Linç və ya ailəvi adenomatoz polip kimi irsi xərçəng sindromları,
Şərqi Avropa mənşəli Aşkenazi yəhudiləri kimi müəyyən etnik qruplar
II tip diabet kimi kolon xərçənginin inkişafını artırır.

Bağırsaq Xərçənginin qarşısını almaq mümkündürmü?

Bir çox hallarda BƏLİ!!!

Əvvəlcə yuxarıda sadalanan risk faktorlarını gündəlik həyat tərzimizdə nəzərə almaq mütləqdir.

ƏN əsası isə qalın bağırsaq xərçənginin təxminən 90%-i daha əvəvl var olan bağırsaq poliplərindən əmələ gəlir. Polipin isə xərçəngə çevrilməsi üçün 10-15 il vaxt tələb olunur.

Beləliklə vaxtında aşkarlanıb çıxarılan qalın bağırsaq polipləri 90 % səbəbin aradan qalxmasına və insanlarda 10-15 ildən sonra xərçəng əmələ gəlməsinin qarşısını almış olur.

45 yaşından sonra mütəmadi etdirməli olduğunuz kolonoskopiya (bağırsağa "şlankla" baxılması) sizdə əmələ gəlmiş popiplərin xərçəngə çevrilmədən aşkarlanasına və çıxarılmasına səbəb olacaqdır.

Yüksək riskli insanlarda kolonoskopoiya müayinəsi daha tez başlanılmalıdır.