Kron xəstəliyi nədir? İnteqrativ Tibb ilə Kron xəstəliyinin müalicəsi.
Kron Xəstəliyi Nədir?
Kron xəstəliyi həzm sisteminin istənilən hissəsində – ağızdan anal nahiyəyə qədər – xroniki iltihabla müşayiət olunan İltihabi Bağırsaq Xəstəliyidir (İBX). Ən çox nazik bağırsağın son hissəsi (ileum) və qalın bağırsaq zədələnir. Xəstəlik remissiya və kəskinləşmə dövrləri ilə keçə bilər. Kron xəstəliyi ilk dəfə 1932-ci ildə həkim Burrill B. Crohn tərəfindən aşkar olunub.
Səbəbləri və Risk Faktorları
Kron xəstəliyinin konkret səbəbi məlum deyil, lakin aşağıdakı faktorlar risk yaradır:
• İmmun sistem: Bədən normal bakteriyalara qarşı həddindən artıq reaksiya verir.
• Genetik meyl: Xəstələrin təxminən 20%-nin ailə üzvlərində də bu xəstəlik olur.
• Siqaret çəkmək: Xəstəliyin gedişini ağırlaşdırır.
• Stres və bəzi dərmanlar: Qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar, antibiotiklər və qeyri-sağlam qidalanma riski artırır.
• Yaş: Ən çox 15–35 yaş arasında başlayır.
Əlamətləri
Kron xəstəliyinin simptomları iltihabın yerindən asılı olaraq dəyişir, lakin ümumi əlamətlər bunlardır:
• Davamlı və bəzən qanlı ishal
• Qarın ağrısı və sancı
• İştahsızlıq və çəki itkisi
• Ağızda yaralar
• Yorğunluq və halsızlıq
• Dəri və göz iltihabı, artrit
• Uşaqlarda inkişaf geriliyi
Diaqnostika
Tək bir testlə diaqnoz qoyulmur. Ən çox istifadə olunan üsullar:
• Qan analizləri – iltihab və anemiya göstəriciləri
• Nəcis testləri – kalprotektin və digər markerlərlə iltihab dərəcəsi müəyyən edilir.
• Endoskopiya (kolonoskopiya) – birbaşa müşahidə və biopsiya
• Görüntüləmə – KT və MRT enteroqrafiya ilə daralma, fistula və s. aşkar edilir.
Qidalanma
Kron xəstələri üçün fərdi pəhriz vacibdir. Ümumi olaraq tövsiyə edilmir:
• Yüksək lifli və çiy tərəvəzlər
• Qızardılmış, yağlı və fast-food qidalar
• Süd və laktozalı məhsullar (əgər laktoz dözümsüzlüyü varsa)
• Kafein və alkoqol
• Şirin və qazlı içkilər
• Qoz-fındıq, paxlalılar və toxumlar
Az-az və tez-tez, yaxşı çeynənmiş, sadə tərkibli yeməklər tövsiyə olunur. Fərdi pəhriz dietoloqla hazırlanmalıdır.
Müalicə
Kron xəstəliyinin tam müalicəsi yoxdur, lakin simptomları nəzarətdə saxlamaq mümkündür:
• Dərmanlar: Kortikosteroidlər, immunosupressantlar, bioloji preparatlar
• Simptomatik dəstək: Anti-diareya, dəmir və vitamin əlavələri
• Qidalanma dəstəyi: Lazım olduqda enteral (boru ilə) qidalanma
• Cərrahiyyə: Daralma, fistula və ya abses olduqda tətbiq edilir
• İnteqrativ tibbi yanaşma: Klassik və alternativ metodların birgə tətbiqi xəstənin həyat keyfiyyətini artırır
• Həyat tərzi: Siqaretdən imtina, stresin idarəsi, nizamlı və sağlam qidalanma
• Psixoloji dəstək: Stresin və depressiyanın idarə olunması üçün psixoloqun dəstəyi
Tez-tez Verilən Suallar
Kron xəstəliyi genetikdirmi?
Genetik meyl var, lakin tək səbəb deyil.
Tam müalicəsi varmı?
Xeyr, lakin uzunmüddətli remissiya mümkündür.
Yoluxucudurmu?
Xeyr, infeksion deyil.
Xoralı kolitlə fərqi nədir?
Kron bütün həzm traktını, xoralı kolit yalnız qalın bağırsağı zədələyir.
Hamiləlikdə problem yaradırmı?
Aktiv dövrdə bəzi risklər olsa da, remissiya zamanı normal hamiləlik mümkündür.
Stres təsir edirmi?
Birbaşa səbəb olmasa da, simptomları şiddətləndirə bilər.
Ağrı harada olur?
Ən çox sağ aşağı qarın hissəsində.
Nəzarət necə olmalıdır?
Müntəzəm analizlər, kolonoskopiya və həkim nəzarəti vacibdir.
Həmişə ağır keçir?
Xeyr, bəzi hallarda yüngül simptomlarla gedə bilər.
Nə zaman şübhələnmək lazımdır?
Uzunmüddətli ishal, qarın ağrısı, çəki itkisi, qanlı nəcis hallarında dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
